Auteur: Seline de Groot, Bestuur
Waarom stoppen?
Door: Stijn Steenbakkers (gastblogger van Martijn Luijt)
Veel dingen zijn in Nederland goed geregeld. Helemaal wanneer we het vergelijken met andere landen: in Nederland hebben we goede woningen, een goede infrastructuur en goede opleidingsmogelijkheden. Ook hebben veel Nederlanders een baan. Een baan; het verrichten van werk, daar begint het toch allemaal naar mijn idee. Werken doen we het grootste deel van ons leven, maar op een gegeven moment stoppen we. Dan gaan we ‘met pensioen’. Maar waarom eigenlijk? En hoe is dit ontstaan?
Waar komt dat vandaan?
Het schijnt dat ‘pensioen’ is uitgevonden door de Britse marine in de 17e eeuw. Daar werd een systeem uitgevonden om oude zeelui te onderhouden. Men spaarde een klein deel van het loon en dat werd uitbetaald wanneer men stopte met werken. Zo’n pot werd genoemd naar het Latijnse woord pension, oftewel een uitbetaling die voor het onderhoud bedoeld was, wanneer men niet meer in staat was het zware zeemansvak uit te oefenen. Dit was immers niet alleen gevaarlijk voor de oude zeeman in kwestie maar voor iedereen aan boord.
Pensioen anno 2018
Tegenwoordig is het krijgen van een pensioen (een uitbetaling) niet meer gekoppeld aan de vraag of je nog wel kunt werken. Het is gekoppeld aan een harde leeftijdsgrens. Het was altijd 65. Nu 67 en een beetje. En ja, de happy few (die we binnen Rabobank genoeg tegenkomen) kunnen eerder stoppen. Maar dat is niet de maat! Zelfs niet in ons rijke Nederland! De pensioenleeftijd stijgt naar verwachting alleen maar doordat de levensverwachting ook alsmaar toeneemt. Dit gaat voor sommige beroepsgroepen grote problemen opleveren.
Sommige mensen kijken reikhalzend uit naar hun pensioendatum, anderen gruwen ervan maar worden door de huidige systematiek gedwongen te stoppen met werken. Een voorbeeld hiervan was op 19 februari 2018 te vinden in een interview in het Brabants Dagblad met dr. Herman Oosterbaan. De man (gynaecoloog) die er mede voor gezorgd heeft dat ik op 1 januari 1987 gezond ter wereld werd gebracht middels een sectio caesarea. Dit jaar is de heer Oosterbaan verplicht met pensioen gegaan wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Hij wilde doorwerken maar mocht niet, zo was te lezen in het artikel. Deze algemene systematiek, pensioen op basis van leeftijd, vind ik een jaren-‘50 concept en haalt de essentie van pensioen weg. Een uitkering voor wanneer je niet meer kunt werken.
Er zijn grote verschillen in beroepen, grote verschillen in individuen en grote verschillen in de zwaarte van beroepen. Waarom geen pensioen meer gericht op het type beroep en meer aangepast op het individu? Sommige bouwvakkers kunnen wellicht op hun 55e al niet meer effectief hun werk uitvoeren maar zouden enorm goede leermeesters of docenten zijn. Er zijn gynaecologen die wellicht moeiteloos drie dagen in de week door kunnen tot hun 75e. Docenten die het leuk vinden om nog twee dagen per week actief te zijn op hun oude school. Bankiers die tot hun 80e een dag in de week kredietcursussen geven aan jong aanstormend talent binnen de bank in plaats van dure mensen van buitenaf in te huren.
Ik pleit ervoor om iedereen zo lang mogelijk mee te laten doen. Ik pleit voor verbinding en voor meer community-gevoel. Mensen laten participeren naar eigen kunnen, tegen een passende vergoeding als aanvulling op het pensioen. Dat haalt veel problemen weg. Van te weinig pensioen tot meer vakmanschap in het technisch onderwijs en bestrijding van eenzaamheid onder ouderen. Maar dit gaat niet zomaar, we moeten toe naar een andere visie op wat werken eigenlijk is.
De mens centraal
Werk / arbeid kent niet alleen een objectieve betekenis (het produceren van iets of leveren van een dienst) maar ook een subjectieve betekenis. Dit verwijst naar de betekenis van arbeid / werk voor een mens. Arbeid moet niet gezien worden als productiefactor of als verlenging van de techniek en zeker niet als verlenging van het kapitaal. Werk heeft een belangrijke sociale impact, staat in verbinding met het werk van anderen. In de huidige neoliberale samenleving is de nadruk te veel op de objectieve betekenis komen te liggen. De output / het resultaat van werk en de beloning die het oplevert. De mens is zijn positie te veel verloren aan het kapitaal. De vrijheid en ontwikkeling van het individu, en daarmee zijn waardigheid zijn te veel ondergeschikt gemaakt aan de belangen van enkelen in plaats van de gemeenschap als geheel. De mens moet dan ook weer meer centraal komen te staan. Begrijp me overigens niet verkeerd, natuurlijk werk je ook voor het geld, daar is niets mis mee. Maar uiteindelijk werkt ieder mens (bewust of onbewust) ook om zingeving, om in verbinding te staan met de ander, om gezien te worden en jezelf en anderen te laten profiteren van jouw talenten. Werk geeft ieder individu een bepaalde menselijke waardigheid. Waarom dan stoppen bij een bepaalde leeftijd? Vanuit deze visie is het onbestaanbaar dat er een algemene pensioenleeftijd is voor iedereen!
